Baldand Mahuligad

Trichaktak alias Mahahuligadh in Shahpur taluka is a very favorite fort of fortune-tellers, mischief-driven adventurers of Maharashtra, 2850 feet high above sea level, surrounded by a huge bordand and a thick forest, its husband, Navi, Bhatji, who is looking at the sky, the samarkhuna of the past, nature, history, courage And the stronghold of the young inspiration of the youth Mahiligad is the fort.

Mahuligad is very ancient. In the 11th Century, Goraksnath has mentioned the mountain of Ajay mountain, Trichuktak alias Mahuli in the chapter 'Kishkindakand' of Ramayana in his book. King Mahadev Yadav of Devgiri defeated Someshwar and ended the kingdom of Shilahar. After that, there was a time of civilization for Thane in Thane. His son Tripurkum was a great soldier. When Shake 1193 (1200 AD), Hemand Pandit, the emperor of Devgiri, Ramdev Yadav, came to Thane, Tripurkum went to meet him. He scared Yadav's army. Hemand Pandit was running away with his army. Tripurkum chased Mahuligad and defeated Hemand Pandit by completely defeating him. After that S In 1485 Malik Ambar, the original man of the Nizamshahi family of Ahmednagar, sardered many forts in Konkan. Mahuli fort also came under his control. In Maharashtra, when four panches were killed in the Haidos, Maharashtra was defeated due to slavery and helplessness. For three hundred years of blindness, ShahajiRaje lost his first freedom struggle in the form of blindness. In that light Mahuligadam first seen the steps taken by Swaminarayan. Mahuligad Shahjiraje Bhosale, Jijabai and Balaraje Shivaji Maharaj, who have witnessed the thriller history, should be proud of all Thanekaris.

Mahuligad is about 6 km from the yavash of Shahapur. From Asangaon Railway Station or Mumbai-Agra Highway, it is easily accessible to Mahuligadi. Dangarang Datta, separated from Sahyadri's original line, is like the three heads of the Digambars. There is a trek to the north of Palasgad, the middle Mahuli and south to Bhandargad. From the shore of the mountain, you come to iron ridges. When they climb, the entrance is at the middle of the Mahuligad. But the old highway passes through a hill called Machi, two mountains in the mountains. This road is destroyed by landslides. When you come up from the wrecks of Ketaki's made of straws, when you come up, there is a tall tower and an entrance door. The steps that come up from above are broken and crossed. In 1818, when the British dug a Maratha dynasty, they should not raise their heads again, hence these fortresses, towers etc. The guns are torn down. Many sculptures are hidden from the slope of the collapsed entrance. There is a very beautifully beautiful sculpture of an Akrash-Vaikat Patah in the entrance. When Nrishingh defeated him, Shankar took the combination of the three male, male, beast and bird, to destroy it. They have feathers. There are only few such fortifications seen in the fort, because the ancient importance and significance of Mahuligad can be seen. There are vaulted carpets on both sides of the road, covered with a rocks from the entrance which is partially vertical. After reaching the top of the head, there is a pond about half a kilometer away from the southern footpath. On the western side of the lake there are ruins of a dilapidated castle, and there is also a remnant of the Mahulishwar temple. Aravata's Dagdishilpa, Satishila, Samadhi Shilpil are. There is a lousy mosque on the fort. After this we came to the South further and we see a huge hole piercing the entire fort at East-West. The other side of the block is the Bhandargad Ghal and the west gate at Bhandargadad. Bhandargadala had two doors in the East-West. Though the eastern door is now extinct, there are idols of Hanuman and Sree Ganapati found there.

When Mughal emperor Shahzahan swept Nizamshahi, ShahajiRaje Bhosale took the young son of Nijamshahi to the thigh and took control of the throne for three years. This thing has not changed in Shahjahan. He sent a letter to Bijapur that help Shahaji handle Bhosale, otherwise your democracy will be destroyed like Nizamshahi, but if you help, you will share the state of Nizam and release Shahaji from Maharashtra. ShahajiRaje was mighty. They were rebellious in terms of Mughlasha, Kutubshahi and Adilshahi. This rebel was a business of future self-interest. He took Murthyaja from Mahmudi on the Mahuligad from Pegagiri and saw the Nizam's reign from there. So Jijabai, the son of Thorla Sambhaji and Balaraj Shivaji were with them. Etc. S In 1635 Shahjahan's Sardar Khanzaman surrounded the Mahuligad and fell under Shahaji Raj's indirect self-rule. After all the roadmap of the political strategy was stopped, they offered Murthija to the Mughals and left the fort along with Jijabai and Shivaji Raje and entered the camp of Randulakhana. Adilshah's head was the son of Randul Khan and ShahajiRaje. Therefore, Randulkhana canceled ShahajiRaje's credit to Adilshah. From there, ShahajiRaj was appointed to the Karnataka province. In 1661, Shivaji Maharaj won Mahuligad from Mughal and in four years it was S In 1665, the fort was reconstituted under the jurisdiction of King Jaysinghashi. After the release of ShivajiRaje from Agra S In 1678, Moropant Pingle Peshve won the Mahuligad and got elected to Swaraj. Since then S Mahuiliganj was under the control of Maratha till 1817 till the British joined hands.

There is a thick forest on Mahuligad and its surroundings. Free communication of peacocks, rabbits, randukars, saliders, sambar, deer, and leopards is in this jungle area. Greens, Anne, Well, Palas, Pangara, Savar etc. Along with the trees, there are many multipurpose herbalists like Kadunim, Nirgudi, Adulas, Ritha. The tribals here have a business to collect and sell the rituals of the fort. Soap and oil are made from Rithea. The truck from here is sent to Ritha's factory in Mumbai. The wall of the damksagar, Bhatsa dam and Ghatmathya, and the wall of the dam on the Vaitarna river absorb their attention. The tallest tower in Thane district can be seen in faraway places in Ghatwata, Mumbai area and Thane in Sahyadri. From a distance, Mahuligad strives to catch the attention of everyone with its distinctive mantra and challenge them daily.

बलदंड माहुलीगड

शहापूर तालुक्यातील त्रैकुटक उर्फ माहुलीगड महाराष्ट्रातील गिरीभ्रमण, दुर्गभ्रमण करणाऱ्या साहसी तरुणांचा अत्यंत आवडता गड, समुद्रसपाटीपासून २८५० फूट उंच, अतिशय बलदंड, घनदाट अरण्याने व्यापलेला, त्याचे नवरा, नवरी, भटजी नावाचे आकाश भेदू पाहणारे सुळके, गतकाळातील समरखुणा अंगाखांद्यावर बाळगणारा, निसर्ग, इतिहास- साहस आणि जिद्द या तरुणांच्या मूलभूत प्रेरणास्रोताचे शमन करणारा दुर्गमकिल्ला म्हणजे माहुलीगड होय.

माहुलीगड अतिशय प्राचीन आहे. ११व्या शतकात गोरक्षनाथांनी आपल्या किमयागार ग्रंथात रामायणातील 'किष्किंधाकांड' अध्यायात अजय पर्वत, त्रैकुटक उर्फ माहुली पर्वताचा उल्लेख केला आहे. देवगिरीच्या महादेव यादव राजाने सोमेश्वराचा पराभव करून शिलाहारांचे राज्य संपुष्टात आणले. त्यानंतर ठाण्यावर नागरशाचा काही काळ अंमळ होता. त्याचा पुत्र त्रिपुरकुमार मोठा पराक्रमी होता. शके ११९३ (इ. स. १२७१) देवगिरीचा सम्राट रामदेव यादव याचा प्रधान हेमांड पंडित ठाण्यावर चालून आला असता त्रिपुरकुमार त्याला सामोरा गेला. यादव सैन्याची त्याने दाणादाण उडवली. हेमांड पंडित आपल्या सैन्यासह पळून जाऊ लागला. त्रिपुरकुमार पाठलाग करीत माहुलीगडापर्यंत आला आणि हेमांड पंडिताची कोंडी करून त्याचा पूर्ण पराभव केला. त्यानंतर इ. स. १४८५मध्ये अहमदनगरच्या निजामशाही घराण्याचा मूळ पुरुष मलिक अंबर याने कोकणातले बरेच किल्ले सर केले. त्यावेळी माहुली किल्लाही त्यांच्या ताब्यात आला. महाराष्ट्रात त्यावेळी चार पातशहांनी हैदोस घातल्यामुळे गुलामी आणि लाचारीत हरपून गेलेला महाराष्ट्र तीनशे वर्षे अंध:कारात बुडाला असताना शहाजीराजांच्या रूपाने स्वातंत्र्याची पहिली शलाका लखलखली. त्या प्रकाशात स्वराज्याची चिमुकली पावले उमटलेली माहुलीगडाने प्रथम पाहिली. समस्त ठाणेकरांना अभिमान वाटावा, असा रोमहर्षक इतिहासाचा साक्षीदार असलेला माहुलीगड शहाजीराजे भोसले, जिजाबाई आणि बालराजे शिवाजी महाराजांच्या चिमुकल्या पदस्पर्शाने पुलकीत व पावन झालेला आहे.

माहुलीगड शहापूरच्या वायव्यास ६ किमी अंतरावर आहे. आसनगाव रेल्वे स्थानक किंवा मुंबई-आग्रा महामार्गापासून सहज माहुलीगडाकडे जाता येते. सह्याद्रीच्या मूळ रांगेपासून अलग झालेली ही डोंगररांग दत्त दिगंबरांच्या तीन शिरांसारखी आहे. उत्तरेकडचा पळसगड, मधला माहुली आणि दक्षिणेकडचा भंडारगड या तिन्ही गडांवर जाण्यासाठी पायवाट आहे. डोंगराच्या धारेवरून आपण लोखंडी शिडापाशी येतो. ती चढून गेल्यावर आपला प्रवेश मधल्या माहुलीगडाच्या माथ्यावर होतो. पण जुना राजमार्ग माची नावाच्या खेड्यावरून दोन डोंगराच्या दरीतून जातो. हा रस्ता भूस्खलन होऊन नष्ट झाला आहे. केतकीच्या बनातून नष्ट झालेल्या दगडी पायऱ्यांच्या ढिगाऱ्यांमधून वाट काढीत आपण वर येतो, तेव्हा बुलंद बुरुज आणि तेवढेच भव्य प्रवेशद्वार लागते. येथून वर येणाऱ्या पायऱ्या पार फोडून तोडून टाकलेल्या आहेत. १८१८मध्ये इंग्रजांनी मराठेशाही बुडविल्यावर त्यांनी पुन्हा डोके वर काढू नये, म्हणून या व अशा अनेक किल्ल्यांची तटबंदी, बुरुज इ. तोफा डागून पाडून टाकल्या आहेत. कोसळलेल्या प्रवेशद्वाराच्या ढिगाऱ्यातून अनेक कोरीव दगड दृष्टीस पडतात. त्यात प्रवेशद्वारापाशी एका आक्राळ-विक्राळ शरभाचे अतिशय रेखीव सुंदर असे शिल्प आहे. नृसिंह जेव्हा उतला मातला तेव्हा त्याचे पारिपत्य करण्यासाठी शंकराने सर्वशक्तीमान नर, पशू आणि पक्षी या तिघांचे एकत्रित रूप घेतले तो हा शरभ. याला पंख आहेत. काही मोजक्याच गडांवर असे शिल्प पाहावयास मिळत असल्यामुळे माहुलीगडाचे प्राचीनत्व व महत्त्व लक्षात येते. अर्धवट उभ्या असलेल्या प्रवेशद्वारापासून खडक पोखरून केलेल्या मार्गाच्या दोन्ही बाजूंना कातळात कोरलेल्या पहारेकऱ्यांच्या कोठ्या आहेत. येथून माथ्यावर आल्यावर दक्षिणेकडील पाऊलवाटेने निघाल्यावर सुमारे अर्धा किमी अंतरावर तलाव लागतो. तलावाच्या पश्चिमेला एका पडक्या वाड्याचे अवशेष आहेत, तिथेच बाजूला माहुलीश्वराच्या मंदिराचेही अवशेष पाहायला मिळतात. ऐरावताचे दगडीशिल्प, सतीशिळा, समाधीशिल्प आहेत. गडावर एक पडकी मशीद आहे. यानंतर तसेच पुढे दक्षिणेकडे आलो की पूर्व-पश्चिम अशी संपूर्ण गडाला छेद देणारी एक प्रचंड घळ दिसते. या घळीच्या पलीकडील भाग म्हणजे भंडारगड घळ उतरून पश्चिमेच्या दरवाजाने भंडारगडावर प्रवेश होतो. भंडारगडाला पूर्व-पश्चिम असे दोन दरवाजे होते. पूर्वेकडील दरवाजा आता नामशेष झाला असला तरी तेथे हनुमान व श्रीगणपतीची मूर्ती पाहावयास मिळते.

मोगल बादशहा शहाजहान याने निजामशाही बुडविली, तेव्हा निजामशाहीचा मूर्तिजा नामक लहान मुलाला मांडीवर घेऊन शहाजीराजे भोसले यांनी स्वत: पातशाहीच्या गादीवर बसून तीन वर्षे राज्यकारभार केला. ही गोष्ट शहाजहानला रुचली नाही. त्याने विजापूरला दमदाटीयुक्त पत्र पाठविले की, शहाजी भोसलेंचा बंदोबस्त करण्यासाठी मदत करावी, अन्यथा निजामशाहीप्रमाणे तुमची पातशाहीसुद्धा नाश पावेल, पण जर तुम्ही मदत केलीत तर निजामाचा प्रदेश आपण दोघांनीही वाटून घेऊ आणि शहाजींना महाराष्ट्रातून हाकलून देऊ. शहाजीराजे पराक्रमी होते. मोघलशाही, कुतूबशाही आणि आदिलशाहीच्या दृष्टीने ते बंडखोर होते. या बंडखोरीत भावी स्वराज्याची बिजे होती. त्यांनी पेमगिरीहून मूर्तिजाला माहुलीगडावर आणले आणि तेथून निजामाचा राज्यकारभार पाहू लागले. तेव्हा त्यांच्यासोबत जिजाबाई, थोरला मुलगा संभाजी व बालराजे शिवाजीही होते. इ. स. १६३५मध्ये शहाजहानचा सरदार खानजमानने माहुलीगडाला वेढा घातला आणि शहाजीराजांच्या अप्रत्यक्ष स्वराज्याला फास बसला. राजकीय डावपेचातील सर्व मार्ग बंद झाल्यावर निरुपाय होऊन त्यांनी मूर्तिजाला मोघलांच्या हवाली केले आणि जिजाबाई व शिवाजीराजांसह गड सोडून खाली रणदुल्लाखानाच्या छावणीत दाखल झाले. आदिलशहाचा सरदार रणदुल्लाखान आणि शहाजीराजे यांचे सख्य होते. त्यामुळे रणदुल्लाखानाने रद्दबदली करून शहाजीराजांना आदिलशहाच्या पदरी रुजू केले. तेथून शहाजीराजांची नेमणूक कर्नाटक प्रांतावर करण्यात आली. पुढे १६६१मध्ये शिवाजीराजांनी मोघलांकडून माहुलीगड जिंकून घेतला आणि चार वर्षांतच इ. स. १६६५मध्ये राजे जयसिंहाशी जो तह केला, त्या अन्वये हा किल्ला पुन्हा मोघलांकडे गेला. शिवाजीराजांची आग्र्याहून सुटका झाल्यावर इ. स. १६७८मध्ये मोरोपंत पिंगळे पेशवे यांनी माहुलीगड जिंकून स्वराज्यात दाखल केला. तेव्हापासून इ. स. १८१७पर्यंत इंग्रजांशी तह होईपर्यंत माहुलीगड मराठ्यांच्या ताब्यात होता.

माहुलीगडावर व त्याच्या परिसरात घनदाट जंगल आहे. मोर, ससे, रानडुक्कर, साळींदर, सांबर, हरीण आणि बिबळ्यांचा मुक्त संचार या जंगल परिसरात असतो. साग, ऐन, खैर, पळस, पंगारा, सावर इ. झाडांबरोबरच कडुनिंब, निरगुडी, अडुळसा, रिठा अशी बहुविध, बहुउपयोगी वनौषधीही आहेत. येथील आदिवासींचा गडावरील रिठ्यांची फळे गोळा करून विकण्याचा व्यवसाय आहे. रिठ्यापासून साबण, तेल बनविली जातात. येथून ट्रक भरून रिठा मुंबईतील कारखान्यात प्रक्रिया करण्यास पाठविला जातो. या परिसरातील मोडकसागर, भातसा धरण आणि घाटमाथ्यावरील आळवंडी नदी व वैतरणा नदीवरील धरणाची भिंत आपले लक्ष वेधून घेते. ठाणे जिल्ह्यातील सर्वात उंच असलेल्या या किल्ल्यावरून सह्याद्रीतील घाटवाटा, मुंबई इलाका आणि ठाणे प्रांतावर दूरपर्यंत नजर ठेवता येते. दूरवरून माहुलीगड आपल्या वैशिष्ट्यपूर्ण सुळक्याने सर्वांचे लक्ष वेधून घेत गिर्यारोहींना रोज आव्हान देत असतो. मग बहुसंख्य युवक-युवती आपली जिद्द आणि साहसाची भूक भागविण्यासाठी शनिवार-रविवार माहुलीगडाकडे कूच करण्याची तयारी करू लागतात.